Pawilon Wyspiański 2000

Pawilon Wyspiański 2000 to jeden z orginalniejszych budynków w Krakowie. Zawdzięcza to fasadzie budynku, która składa się z ceglanych płytek zamocowanych na metalowych prętach. Dzięki takiemu rozwiązaniu można dowolnie zmieniać oświetlenie budynku, dlatego z lewej jego strony gdzie eksponowane są witraże jest ono zaciemnione, a z prawej otwarte i jasne.

Ozdobą elewacji Pawilonu są witraże wg oryginalnych projektów Stanisława Wyspiańskiego, wykonane przez Zakład Witrażów S. G. Żeleński. To tam, jeszcze za życia, Stanisław Wyspiański tworzył witrażowe projekty. Kartony zostały przeniesione na szkło, z maksymalną dokładnością co do rozmiaru, rodzaju materiału i techniki.

Budynek znajduje się na krakowskim Starym Mieście,na rogu ulicy Grodzkiej i placu Wszystkich Świętych pełnąc funkcję pawilonu wystawienniczego i punktu informacji dla turystów. Został wybudowany w niespełna rok, a koszt jego budowy pochłonął 10,7 mln złotych, i tak oto 2 czerwca 2007 roku został uroczyście otwarty przez prezydenta miasta Jacka Majchrowskiego w ramach jubileuszu 750-lecia lokacji miasta Krakowa.

Budynek zaprojektował znany krakowski architekt Krzysztof Ingarden. Niewiele osób wie, że ten obiekt mógłby w ogóle nie stanąć.



Budynek wypełnia lukę w średniowiecznej tkance miejskiej, która była rezultatem rozbiórki domu "Pod Lipką" w 1939r. Przez wiele lat zastanawiano się co "wstawić"w tamto miejsce, a nie było to łatwe zadanie. Jest to bowiem wyjątkowa lokalizacja ze względu na to, że jest częścią traktu królewskiego, prowadzącego od Rynku Głównego do Wawelu. Budynek miał znaleźć się więc w otoczeniu zabytków architektury pochodzących z różnych epok. Przez lata był więc miejscem wielu prób projektowych i konkursów architektonicznych. W jednym z nich w 1992 wygrał projekt Koreańczyka Nonchi Hwafonga Wanga. Mimo wielu starań, aby uczynić w nim Centrum Kopernikańskie, projekt nie został zrealizowany.



Dopiero w 1998 roku Andrzej Wajda wyszedł z inicjatywą budowy Pawilonu Wyspańskiego 2000, którego ideę zgłosił w Ramach Festiwalu Kraków 2000. REżyser zaproponował by w w ścianę frontową budynku wkomponowano trzy niezrealizowane dotychczas witraże Stanisława Wyspiańskiego. Wówczas władze miasta podjęły decyzję o powołaniu fundacji „Wyspiański 2000”, mającej na celu pozyskanie środków na budowę. Kierowana przez prezesa Krystiana Przewłockiego Fundacja zleciła i sfinansowała w latach 2004-2005 obowiązkowe w tym miejscu badania archeologiczne, które umożliwiły dalsze kroki do realizacji Pawilonu, podjęte przez Prezydenta Jacka Majchrowskiego.



Idea projektu Krzysztofa Ingardena

Architekt zauważa, że na Placu Wszystkich Świętych unosi się "duch" Wyspiańskiego, zarówno w witrażach samego pawilonu jak i pobliskiego kościoła Franciszkanów i w Bazylice Mariackiej. Z kolei funkcja pawilonu zakładała, że będzie to punkt informacyjny i miejsce zaprezentowania witraży co wymagało przestrzeni zupełnie innego typu w jednym budynku. Witraże powinny być eksponowane w wysokiej, spokojnej, ciemnej przestrzeni, zaś publiczna przestrzeń informacyjna powinna być otwarta i czysta: obie powinny być dobrze oświetlone i dostarczać dobrego widoku na plac Wszystkich Świętych i niedaleko położony budynek Urzędu Miejskiego. Budynek miał również wpisywać się w przestrzeń wokół niego, czyli z gotyckimi kościołami Franciszkanów i Dominikanów - oba zbudowane cegły.



Wybrali cegłę i piaskowiec, ze względu na to, że były materiałami konstrukcyjnymi Zamku na Wawelu i kościołów gotyckich. Wybór padł na cegłę, ale to zrodziło nowe wyzwania projektowe, które były związane z tym materiałem. Tradycyjna cegła nie byłaby spełnić wymogów projektowych - nie powoduje ona wrażenia transparentności i zamknięcia jednocześnie. Musiała więc zostać poddana transformacji, poprzez nowy sposób jej łączenia. Zaprojektowane zostały specjalne formy cegieł o kształcie trapezoidalnym. Ich prototyp przetestowane zostały w małej manufakturze "Ceramsus" na Śląsku.



Cegła zmieniła swój tradycyjny horyzontalny układ w wertykalny i została umieszczona na metalowych prętach, które biegną przez każdą cegłę. Ponieważ potrzebne było stworzenie rodzaju zewnętrznej ruchomej kurtyny, zbudowane zostały żaluzje z ceglanych "paciorków". Zewnętrzna ceglana ściana może być więc otwierana i zamykana w zależności od potrzeb. Także pozycja każdej cegły może być indywidualnie regulowana. Mając taki system do dyspozycji i posiadając pełną gamę kolorów typowej średniowiecznej cegły (od głębokiego fioletu do pomarańczu) projektanci byli zdolni do zbudowania struktury z materiału, który jest i charakterystyczny i zrozumiały w historycznym kontekście.



Jednego czego nie przewidzieli projektanci to niespożytej ciekawości turystów i mieszkańców Krakowa, którzy obracając cegłami, spowodowali, że w części z nich doszło do uszkodzenia mocowań. Poluzowane fragmenty konstrukcji zaczęły blokować mechanizm - pisała 28 czerwca 2007 roku Gazeta Wyborcza . Problem rozwiązano montując instalację zabezpieczającą mechanizm przed podobnymi awariami.
















Opracowanie na podstawie: www.krakow.pl , wikipedia , sztuka-architektury